Pałac i tor kolarski. Tajemnice ulicy Dynasy…


Powyższe ruiny to fragment słynnego niegdyś pałacu Gozdzkich z XVIII wieku. Przedtem dawna siedziba rodu książęcego herbu Szreniawa – Lubomirskich. Dziś nie ma po nim śladu – spłonął w 1788 roku, po pożarze ocalało tylko jedno skrzydło, które zamieszkiwała przez jakiś czas biedota. Do posiadłości, na której znajdował się pałac, przylgnęły nazwy – Góry de Nassau, Góry Dynasowskie oraz Wzgórza Denassowskie – które dały nazwę dzisiejszej ulicy Dynasy.

W księdze VIII Pana Tadeusza znajduje się taki fragment: „W świcie Księcia, był książe Niemiecki Denassów, O którym powiadano, że w Libijskiéj ziemi Goszcząc, polował niegdyś s królmi murzyńskiemi, I tam tygrysa śpisą w ręcznym boju zwalił, S czego się bardzo książe ów Denassów chwalił”. W objaśnieniach autora do tego fragmentu czytamy: „Właściwie Książe de Nassau-Siegen. Sławny podówczas wojownik i awanturnik. Był admirałem moskiewskim i pobił Turków na Lemanie, potém sam na głowę pobity od Szwedów. Bawił czas jakiś w Polszcze, gdzie otrzymał indygenat. Pojedynek Księcia de Nassau s tygrysem, brzmiał wówczas po wszystkich gazetach Europejskich”.

Od spolszczonego nazwiska księcia de Nassau, pochodzi właśnie dzisiejsza nazwa ulicy Dynasy, która znajduje się nieopodal kampusu głównego UW. Książę Karol Henryk Mikołaj Otto de Nassau-Siegen, mając piętnaście lat zaciągnął się jako ochotnik do wojska francuskiego, szybko został porucznikiem piechoty a zaraz potem kapitanem dragonów. Książę w latach 1766-1769 brał udział w słynnej pierwszej francuskiej wyprawie odkrywczej dookoła świata Louisa Antoine de Bougainville, podczas której książę Karol zasłynął jako kochanek władczyni Tahiti. Od 1779 r. mieszkał w Polsce, gdzie przyjaźnił się z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim. Ożenił się z Karoliną Gozdzką – właścicielką posiadłości „na ogromnych wzgórzach, w miasteczku Aleksandrji, zaraz obok koszar kadeckich króla Stanisława”, znanej później właśnie jako Dynasy.

Po spalonym pałacu pozostał plac, na którym, kolejny właściciel – Seweryn Uruski postanowił zorganizować handlowe centrum Warszawy – targowisko Sewerynów, lecz konkurencja bazarów i targowisk była zbyt silna i targowisko zlikwidowano.

W 1892 roku postanowiono na tym miejscu wznieść siedzibę Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów według projektu Stefana Szyllera, a obok poniżej skarpy tor kolarski. Tor biegł dookoła sadzawki z dwiema wyspami. Latem jeżdżono rowerami wokół jeziorka, po którym można było pływać kajakiem, zimą urządzano tu lodowisko. Teren oświetlał ruchomy reflektor elektryczny, który był jak na owe czasy, niezwykłą atrakcją. W 1921 roku tor ziemny zamieniono na betonowy. W jego wewnętrznej części znajdowała się bieżnia lekkoatletyczna. Zniknęła również słynna sadzawka. W jej miejscu powstało boisko. Warszawiakom nowy, zmieniony tor do gustu nie przypadł. W 1925 r. otworzono tu pierwszy w Polsce i jeden z najnowocześniejszych w Europie kryty tor kolarski.

Jednakże mieszkańcy stolicy z nowego obiektu również się nie ucieszyli. Bezpowrotnie prysnął czar dawnych Dynasów… W 1937 roku skończyła się umowa dzierżawy i powoli teren toru kolarskiego był zabudowywany budynkami mieszkalnymi.

Pozostała jednak jeszcze kwestia dawnej Rotundy. W 1896 roku architekt Karol Kozłowski wzniósł przy ul. Oboźnej rotundę, w której wystawiano liczne panoramy malarskie, jednak wystawy przynosiły straty i w 1913 roku w budynku rotundy postanowiono otworzyć teatr. Niestety i to nie trwało długo. W 1937 roku rotundę ostatecznie przebudowano i utworzono w niej nowoczesny warsztat samochodowy Chevroleta. Nie został żaden ślad ani po dawnej rotundzie – z rotundy po II wojnie światowej zostały ruiny przyziemia – ani po dawnym torze kolarskim.

Ulica Dynasy powstała zatem w roku 1934 na terenach dawnych ogrodów należących, wraz z pałacem przy ulicy Sewerynów, do rodziny Gozdzkich-de Nassau, gdzie niegdyś znajdował się przepiękny pałac, a później uwielbiany przez warszawiaków tor kolarski.

pałac                                            Pałac Gozdzkich – de Nassau. Źródło: „Architektura mieszkaniowa Warszawy